Ψυχολογική προετοιμασία αθλητών
Δρ. Κάκκος Βασίλειος, αθλητικός Ψυχολόγος, π. επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστημίου Αθηνών, π. πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αθλητικής Ψυχολογία, vkakkos@hotmail.com
Η πλειοψηφία των προπονητών, των αθλητών και των ειδικών επιστημόνων του αθλητισμού αναγνωρίζει τη σημασία του ψυχολογικού παράγοντα στη μάθηση νέων ασκήσεων, στην αυτοματοποίησή τους και στην άριστη εκτέλεσή τους σε αγωνιστικές συνθήκες.
Ωστόσο, η συστηματική ψυχολογική προετοιμασία έχει λανθασμένα από μερικούς συνδεθεί μόνο με το "πρόβλημα" (αγωνιστικό, στην προπόνηση, συμπεριφοράς, κλπ) ή μόνο με τον υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό. Προσεγγίζοντας αυτές τις δύο "παρεξηγήσεις" θα πρέπει να σημειωθεί ότι:
(α) στην προπόνηση και στους αγώνες υπάρχει συνεχής αναφορά ή επίκληση ψυχολογικών παραγόντων που ίσως για τους μικρούς αθλητές δεν είναι γνωστοί ή απολύτως κατανοητοί,
(β) οι ψυχολογικές δεξιότητες πρέπει να αναπτύσσονται παράλληλα με τις φυσικές δεξιότητες αλλιώς δημιουργείται μια ανισότητα που μπορεί να είναι πηγή "προβλημάτων",
(γ) η μη ανάπτυξη σε μικρές, κρίσιμες αναπτυξιακά, ηλικίες αποτελεσματικών τρόπων και τεχνικών προσαρμογής, αντιμετώπισης και επίλυσης "προβλημάτων" καθιστά πιο δύσκολη την ανάπτυξη ή αλλαγή τρόπων και τεχνικών αργότερα σε κρίσιμες, για την ιδανική απόδοση, ηλικίες,
(δ) ένας αθλητής με ένα μέσο-υψηλό ψυχολογικό προφίλ (οι ψυχολογικοί παράγοντες να βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο) μπορεί μέσω των προγραμμάτων ψυχολογικής προετοιμασίας να βελτιώσει το ψυχολογικό προφίλ ή ειδικά κάποιες επιμέρους παραμέτρους που θα συμβάλλουν στη κορυφαία απόδοση.
Τα μέσα και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια του Προγράμματος Ψυχολογικής Προετοιμασίας είναι γνωστικο-συμπεριφορικής κατεύθυνσης. Είναι σημαντικό ο αθλητής να μάθει να λύνει μόνος τα προβλήματά του. Η παρέμβαση πρέπει να γίνεται μέχρις ενός σημείου, εκεί όπου δεν περιορίζεται η σκέψη, η πρωτοβουλία, η ανεξαρτησία, η ελεύθερη δράση και η δημιουργικότητα του ατόμου.
Ένα τυπικό πρόγραμμα βασικής ψυχολογικής προετοιμασίας περιλαμβάνει:
(α) προπόνηση νοερής απεικόνησης,
(β) ρύθμιση ψυχικής ενέργειας,
(γ) εξάσκηση στην προσοχή και την αυτοσυγκέντρωση,
(δ) εξάσκηση στην τοποθέτηση στόχων και
(ε) την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης.
Τα μέρη αυτά είναι αλληλοσχετιζόμενα και η ανάπτυξη της μιας δεξιότητας βοηθά στην ανάπτυξη και των άλλων δεξιοτήτων.
Κατευθύνσεις και μεθοδολογία εργασίας
Το κλασικό παράδειγμα εργασίας του Αθλητικού Ψυχολόγου (ΑΨ) περιλαμβάνει το ρόλο του ειδικού που μετρά τις ψυχολογικές δυνατότητες και αδυναμίες των αθλητών, αποφασίζει ποιες ψυχολογικές δεξιότητες πρέπει να μάθουν οι αθλητές και μετά αξιολογεί τη βελτίωση των ψυχολογικών δεξιοτήτων και την επίδραση στην αθλητική απόδοση. Χωρίς να αγνοεί κανείς τη σημασία του συμβούλου αθλητικής ψυχολογίας σε ρόλο εκπαιδευτή ψυχολογικών δεξιοτήτων (αρχικό επίπεδο-μικρές ηλικίες), ωστόσο, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένας μονοσήμαντος, μοναδικός και άκαμπτος ρόλος.
Μια σύγχρονη αντίληψη, περισσότερο συμβουλευτικής κατεύθυνσης, που κερδίζει συνεχώς έδαφος μεταξύ των ειδικών της αθλητικής ψυχολογίας και ανταποκρίνεται στα αιτήματα των προπονητών και των αθλητών είναι ο σύμβουλος να ασχολείται με "ότι απαιτείται, όταν ζητείται" (μεσαίο-υψηλό επίπεδο, μετά από την εφαρμογή για μια περίοδο ολοκληρωμένου ΠΨΠ).
Ο προπονητής, ο αθλητής και ο ΑΨ, όλοι μαζί, εργάζονται για να αντιμετωπίσουν κάθε πρόβλημα. Ο ΑΨ ανταποκρίνεται σε εκφρασμένες ανάγκες των αθλητών και των προπονητών, παίζοντας πολλούς ρόλους: του διευκολυντή, του εκπαιδευτή, του μεσολαβητή, του συμβούλου, του φίλου, του επιλυτή προβλημάτων. Πρόκειται, οπωσδήποτε, για ένα μοντέλο πιο δύσκολο, που απαιτεί από τον ΑΨ έναν πιο ευέλικτο ρόλο, περισσότερο χρόνο, γνώσεις και προσωπική ποιότητα. Ωστόσο, το μοντέλο αυτό αναμένεται ότι θα είναι πιο αποτελεσματικό, ανταποκρινόμενο στις σύγχρονες απαιτήσεις του υψηλού αθλητισμού.
Σχετικά links
• Ελληνική Εταιρεία Ψυχολογίας της Άσκησης και του Αθλητισμού
http://www.sportpsychology.gr/
• Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Τμήμα επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Εργαστήριο Ψυχολογίας της άσκησης και ποιότητας ζωής
lab.pe.uth.gr/psych
• Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Εργαστήριο Αθλητικής Ψυχολογίας & Κινητικής Συμπεριφοράς
http://www.phed.uoa.gr/ereyna/ergastiria/ergastirio-a8lhtikis-cyxologias-kinhtikis-symperiforas.html
• Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Εργαστήριο Αθλητικής Ψυχολογίας
http://www.phed.auth.gr/index.php/el/department/structure/labs?%20%20option=com_content&id=41:labs-1&catid=5:labs
• Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού Σερρών
Εργαστήριο Κοινωνικής Έρευνας στη Φυσική Δραστηριότητα
http://www.phed-sr.auth.gr
• Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών «Σ. Λούης»
Εθνικό Κέντρο Αθλητικών Ερευνών
Επιστημονική υποστήριξη Αθλητών
http://www.oaka.com.gr/
Δρ. Κάκκος Βασίλειος, αθλητικός Ψυχολόγος, π. επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστημίου Αθηνών, π. πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αθλητικής Ψυχολογία, vkakkos@hotmail.com
Η πλειοψηφία των προπονητών, των αθλητών και των ειδικών επιστημόνων του αθλητισμού αναγνωρίζει τη σημασία του ψυχολογικού παράγοντα στη μάθηση νέων ασκήσεων, στην αυτοματοποίησή τους και στην άριστη εκτέλεσή τους σε αγωνιστικές συνθήκες.
Ωστόσο, η συστηματική ψυχολογική προετοιμασία έχει λανθασμένα από μερικούς συνδεθεί μόνο με το "πρόβλημα" (αγωνιστικό, στην προπόνηση, συμπεριφοράς, κλπ) ή μόνο με τον υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό. Προσεγγίζοντας αυτές τις δύο "παρεξηγήσεις" θα πρέπει να σημειωθεί ότι:
(α) στην προπόνηση και στους αγώνες υπάρχει συνεχής αναφορά ή επίκληση ψυχολογικών παραγόντων που ίσως για τους μικρούς αθλητές δεν είναι γνωστοί ή απολύτως κατανοητοί,
(β) οι ψυχολογικές δεξιότητες πρέπει να αναπτύσσονται παράλληλα με τις φυσικές δεξιότητες αλλιώς δημιουργείται μια ανισότητα που μπορεί να είναι πηγή "προβλημάτων",
(γ) η μη ανάπτυξη σε μικρές, κρίσιμες αναπτυξιακά, ηλικίες αποτελεσματικών τρόπων και τεχνικών προσαρμογής, αντιμετώπισης και επίλυσης "προβλημάτων" καθιστά πιο δύσκολη την ανάπτυξη ή αλλαγή τρόπων και τεχνικών αργότερα σε κρίσιμες, για την ιδανική απόδοση, ηλικίες,
(δ) ένας αθλητής με ένα μέσο-υψηλό ψυχολογικό προφίλ (οι ψυχολογικοί παράγοντες να βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο) μπορεί μέσω των προγραμμάτων ψυχολογικής προετοιμασίας να βελτιώσει το ψυχολογικό προφίλ ή ειδικά κάποιες επιμέρους παραμέτρους που θα συμβάλλουν στη κορυφαία απόδοση.
Τα μέσα και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια του Προγράμματος Ψυχολογικής Προετοιμασίας είναι γνωστικο-συμπεριφορικής κατεύθυνσης. Είναι σημαντικό ο αθλητής να μάθει να λύνει μόνος τα προβλήματά του. Η παρέμβαση πρέπει να γίνεται μέχρις ενός σημείου, εκεί όπου δεν περιορίζεται η σκέψη, η πρωτοβουλία, η ανεξαρτησία, η ελεύθερη δράση και η δημιουργικότητα του ατόμου.
Ένα τυπικό πρόγραμμα βασικής ψυχολογικής προετοιμασίας περιλαμβάνει:
(α) προπόνηση νοερής απεικόνησης,
(β) ρύθμιση ψυχικής ενέργειας,
(γ) εξάσκηση στην προσοχή και την αυτοσυγκέντρωση,
(δ) εξάσκηση στην τοποθέτηση στόχων και
(ε) την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης.
Τα μέρη αυτά είναι αλληλοσχετιζόμενα και η ανάπτυξη της μιας δεξιότητας βοηθά στην ανάπτυξη και των άλλων δεξιοτήτων.
Κατευθύνσεις και μεθοδολογία εργασίας
Το κλασικό παράδειγμα εργασίας του Αθλητικού Ψυχολόγου (ΑΨ) περιλαμβάνει το ρόλο του ειδικού που μετρά τις ψυχολογικές δυνατότητες και αδυναμίες των αθλητών, αποφασίζει ποιες ψυχολογικές δεξιότητες πρέπει να μάθουν οι αθλητές και μετά αξιολογεί τη βελτίωση των ψυχολογικών δεξιοτήτων και την επίδραση στην αθλητική απόδοση. Χωρίς να αγνοεί κανείς τη σημασία του συμβούλου αθλητικής ψυχολογίας σε ρόλο εκπαιδευτή ψυχολογικών δεξιοτήτων (αρχικό επίπεδο-μικρές ηλικίες), ωστόσο, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένας μονοσήμαντος, μοναδικός και άκαμπτος ρόλος.
Μια σύγχρονη αντίληψη, περισσότερο συμβουλευτικής κατεύθυνσης, που κερδίζει συνεχώς έδαφος μεταξύ των ειδικών της αθλητικής ψυχολογίας και ανταποκρίνεται στα αιτήματα των προπονητών και των αθλητών είναι ο σύμβουλος να ασχολείται με "ότι απαιτείται, όταν ζητείται" (μεσαίο-υψηλό επίπεδο, μετά από την εφαρμογή για μια περίοδο ολοκληρωμένου ΠΨΠ).
Ο προπονητής, ο αθλητής και ο ΑΨ, όλοι μαζί, εργάζονται για να αντιμετωπίσουν κάθε πρόβλημα. Ο ΑΨ ανταποκρίνεται σε εκφρασμένες ανάγκες των αθλητών και των προπονητών, παίζοντας πολλούς ρόλους: του διευκολυντή, του εκπαιδευτή, του μεσολαβητή, του συμβούλου, του φίλου, του επιλυτή προβλημάτων. Πρόκειται, οπωσδήποτε, για ένα μοντέλο πιο δύσκολο, που απαιτεί από τον ΑΨ έναν πιο ευέλικτο ρόλο, περισσότερο χρόνο, γνώσεις και προσωπική ποιότητα. Ωστόσο, το μοντέλο αυτό αναμένεται ότι θα είναι πιο αποτελεσματικό, ανταποκρινόμενο στις σύγχρονες απαιτήσεις του υψηλού αθλητισμού.
Σχετικά links
• Ελληνική Εταιρεία Ψυχολογίας της Άσκησης και του Αθλητισμού
http://www.sportpsychology.gr/
• Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Τμήμα επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Εργαστήριο Ψυχολογίας της άσκησης και ποιότητας ζωής
lab.pe.uth.gr/psych
• Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Εργαστήριο Αθλητικής Ψυχολογίας & Κινητικής Συμπεριφοράς
http://www.phed.uoa.gr/ereyna/ergastiria/ergastirio-a8lhtikis-cyxologias-kinhtikis-symperiforas.html
• Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού
Εργαστήριο Αθλητικής Ψυχολογίας
http://www.phed.auth.gr/index.php/el/department/structure/labs?%20%20option=com_content&id=41:labs-1&catid=5:labs
• Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού Σερρών
Εργαστήριο Κοινωνικής Έρευνας στη Φυσική Δραστηριότητα
http://www.phed-sr.auth.gr
• Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών «Σ. Λούης»
Εθνικό Κέντρο Αθλητικών Ερευνών
Επιστημονική υποστήριξη Αθλητών
http://www.oaka.com.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου